4lomza.pl/

Rozwój społeczności żydowskiej i zakaz pochówku na cmentarzu przy ul. Rybaki wydany przez władze cywilne spowodował założenie nowego cmentarza przy ul. Wąskiej na działce o powierzchni około 2,5 ha. W przeciwieństwie do starego cmentarza został ogrodzony murem, wybudowano też Dom Przedpogrzebowy. Na cmentarzu zachowały się liczne macewy z piaskowca, betonu i niewielka ilość z kamienia. Inskrypcje nagrobne tradycyjne, głównie wykorzystując używaną częstą symboliką cmentarną: dwóch złożonych dłoni, lwów, bramy raju z księgami pochylonymi lub nie, drzewem oliwnym, dzbanem wylewającym wodę i ściętą świecą. Cmentarz przy ul. Wąskiej czynny był przez 50 lat, do chwili zamknięcia Żydów w getcie w sierpniu 1941 roku. Getto utworzono w sierpniu 1941 roku w gęsto zabudowanej części miasta w granicach ulic: Woziwodzka, Żydowska, Senatorska, Stary Rynek z wyłączeniem Ratusza. Oficjalna nazwa getta to Żydowska dzielnica mieszkaniowa. W okresie tym wykorzystywano do pochówków przyległy kirkut przy ulicy Rybaki. W tym okresie w Łomży przebywało łącznie z tymi, co się schronili z okolic Łomży, około 10 tysięcy Żydów. Ocalała ich niewielka ilość, część rozstrzelano w pobliskich lasach, resztę wywieziono do obozu zagłady w Treblince. Dla upamiętnienia tych wydarzeń w miejscu wejściowej bramy głównej (róg Senatorskiej i Starego Rynku) wmurowano Tablicę Pamiątkową z brązu. Nad gwiazdą Dawida umieszczony jest w języku hebrajskim napis: Wiecznej pamięci Żydów Ziemi Łomżyńskiej.
W religii mojżeszowej nagrobek i grobowiec traktowane są jako własność prywatna i nie może być usuwane ani zmieniane bez zgody rodziny. Dlatego też na kirkutach następuje skuteczna i trwała ruina nagrobków i grobowców, co powoduje samodzielną likwidację grobów. Zjawisko zanikania grobów występuje do chwili obecnej na większości pochówków cmentarza przy ulicy Wąskiej. Macewy, które ocalały wykazują wysoki kunszt sztuki kamieniarskiej. Liternictwo hebrajskie, symbolika w górnej części macewy, czy ornamentyka są mistrzowsko wykute w piaskowcy, czy kamieniu. Z treści symboli czy napisów, możemy odczytać oprócz nazwiska miejsce urodzin, przynależność do szczepu, daty zgonu i zatrudnienia.
W chwili obecnej cmentarz przy ulicy Wąskiej pozostawiony bez opieki, opuszczony przez członków rodziny, duchowieństwo żydowskie i Gminę żydowską jest jedną wielką ruiną. Zarośnięty, połamane i poprzewracane macewy, zniszczony płot murowany, dom przedpogrzebowy przeznaczony na mieszkania.
Los cmentarzy żydowskich okazał się tragiczny. Były niszczone przez okupanta, po wojnie nierzadko wykorzystywane jako źródło budulca, a przez komunistyczne władze skazane na zapomnienie.
Kirkuty to miejsca szczególne, ukryte gdzieś na uboczu, porośnięte wysoką trawą intrygują swą atmosferą i zachwycają finezją wykonania hebrajskich inskrypcji. Warto pamiętać, że kirkuty to nierzadko najstarsze zabytki kultury materialnej w danej miejscowości, a dobra kultury materialnej Żydów, są również dziedzictwem kulturowym Polski, i jako takie powinni być w należyty sposób szanowane i ochraniane.

Kliknij na obrazek, aby powiększyć zdjęcie.



Tablice informacyjne przy wejściu głównym na cmentarz żydowski przy ulicy Wąskiej.


Tablica informacyjna przy wejściu na cmentarz żydowski od północy.


Cmentarz żydowski przy ulicy Wąskiej, widok od północy.


Cmentarz żydowski przy ul. Wąskiej widok od południa, strona prawa.


Cmentarz strona od prywatnych działek.


Dom przedpogrzebowy, obecnie mieszkalny.





Macewy zachowane w dobrym stanie. Zwróćcie uwagę na ornamentykę w górnej części macewy.


Jeden z ocalałych nagrobków kamiennych.


Jeden z niewielu nagrobków marmurowych.









Jak pokazują powyższe zdjęcia brak na tym cmentarzu gospodarza, połamane, zniszczone i powywracane nagrobki i macewy. Jak wszystkim wiadomo Żydzi w całej Polsce nie omijając Łomży upominają się o pozostawione majątki które państwo zarekwirowało, ale o swoje cmentarze nie mają czasu zadbać, przecież tam leżą właściciele tych majątków o które tak zawzięcie upominają się.

Źródło:

Witold Jemielity
Dzieje Łomży Tysiącletnie

Zdjęcia autor tematu.

maciek