Wystawa darów w łomżyńskim muzeum - ::4lomza.pl:: Regionalny Portal

Poprzednia wystawa darów w  Muzeum Północno-Mazowieckim, zatytułowana „Od tamborka do toporka”, prezentowała w roku 2017 przedmioty podarowane do zbiorów Działu Etnografii oraz Skansenu Kurpiowskiego im. Adama Chętnika w Nowogrodzie. Najnowsza „Podarowane Muzeum” jest znacznie obszerniejsza, ponieważ jej autorzy Magdalena Bilewicz, Jerzy Jastrzębski, Alicja Kamieniczna-Adamowska, Karolina Skłodowska, Adam Sokołowski i Wiesława Pawlak pokazują wybór najciekawszych, przede wszystkim ostatnich, darów do niemal wszystkich muzealnych działów, to jest Działu Archeologicznego, Działu Numizmatycznego, Działu Bursztynu, Działu Sztuki i Rzemiosła Galerii Sztuki Współczesnej, Działu Historii i Działu Etnografii,  z naciskiem położonym na to, by były to muzealia jak najciekawsze dla różnych odbiorców, w tym miłośników szeroko rozumianej sztuki oraz pasjonatów lokalnej historii.

– W świecie, w którym wartość mierzy się zbyt często wartością rynkową, a relacje opierają się na transakcjach, akt daru – cichy, bezinteresowny, często anonimowy – staje się gestem prawdziwie doniosłym. Wystawa „Podarowane Muzeum” jest nie tylko przeglądem muzealiów, które w ostatniej dekadzie trafiły do Muzeum Północno-Mazowieckiego dzięki ofiarności darczyńców. To przede wszystkim opowieść o ludzkiej potrzebie dzielenia się tym, co cenne, piękne i znaczące. Dzielenia się z innymi i z przyszłością – zauważa dyrektor Paulina Bronowicz-Chojak.

Zwiedzających wita u progu pierwszej sali wystawowej rzeźba Chrystusa zmartwychwstałego, datowana na lata 1500-1550, dar parafii w Chlebiotkach – dowód wielkiego mistrzostwa nieznanego z imienia i nazwiska rzeźbiarza. Dział Sztuki i Rzemiosła pokazuje też wiele innych obiektów,  w tym datowany na rok 1902/1903 medal okolicznościowy, dzieło znanego niegdyś, wywodzącego się z pobliskiego Kolna rzeźbiarza Józefa Mojżesza Gabowicza, przedmioty codziennego użytku, od zegarów, japońskich filiżanek i spodków z białej porcelany z roku 1900, przez tabakierkę czy tacę na wizytówki z podobnego okresu. Unikatowy w skali krajowej Dział Bursztynu, mający najbogatsze zbiory regionalnego bursztynu w Polsce, prezentuje  kopale i bursztyny z całego świata, na przykład  Malezji, Indonezji, Filipin i Dominikany, Kanady, Afryki i Meksyku,  w tym bursztyn bitterfeldzki i bursztyn z włoskich Dolomitów, mający, bagatela, 230 milionów lat oraz globalną mapę żywic kopalnych.

Ze zbiorów Działu Historii można obejrzeć liczne pamiątki związane z wybitnymi mieszkańcami miasta, choćby jego prezydentami Władysławem Świderskim i Janem Rachubką, historyczką i archiwistką Donatą Godlewską, ale też Adamem Chętnikiem i Michałem Godlewskim, profesorem Politechniki Warszawskiej oraz tymi może mniej zasłużonymi, ale również zaznaczającymi swą obecność w Łomży sprzed wybuchu II wojny światowej. Nie mogło też zabraknąć książek, choćby niemieckiego „Podręcznika położnictwa dla lekarzy i studentów”, należącego do Józefa Hepnera oraz powieści „Mariem” z roku 1928. Jej autor Feliks Brodowski mieszkał  i pracował w Łomży w latach 1905-1914, używał też pseudonimu Jan Łomżyniak. Tę część ekspozycji dopełniają liczne pamiątki po zakładzie fotograficznym „Wrzos”, istniejącym w latach 1950-2020, mieszczącym się najpierw przy ul. Krótkiej, później Farnej, w tym elementy wyposażenia, aparaty fotograficzne i zdjęcia z lat 60. 

Dział Etnografii w zrekonstruowanym wnętrzu pokoju z lat powojennych prezentuje liczne przedmioty codziennego użytku, jak choćby lampy, zegary, naczynia, monidła, hafty i tkaniny. Tu również można obejrzeć prawdziwe perełki, w tym poradnik dla księży rekolekcjonistów z roku 1851, świadectwo pierwszego, powojennego roku szkolnego (trwającego od lutego do lipca 1945 roku): zeszyt łomżyńskiej pierwszoklasistki, pisany na odwrocie niemieckich druków  i elementarz, który jej matka przepisała z drukowanego oryginału do zwykłego zeszytu, bo jedyny egzemplarz miała nauczycielka.

Niezwykle ciekawym obiektem jest też maszyna do szycia marki Kiwajko, kupiona w marcu 1939 roku w składzie rowerów, maszyn do szycia, radia, instrumentów muzycznych, przyborów fotograficznych i elektrotechnicznych E. Kiwajko przy ulicy Długiej 1; wciąż sprawna i z opiewającą aż na 10 lat gwarancją.

Działy Archeologiczny i Numizmatyczny prezentują znaleziska, monety i ceramikę, pozyskane między innymi podczas ratowniczych badań wykopaliskowych. To naczynia, od kultury przeworskiej i wielbarskiej (popielnice), przez naczynia z VI wieku (kultura bałtyjska), aż do wczesnego i późnego średniowiecza. Są też monety i banknoty od końca XIX do lat 80. XX wieku oraz rzymskie denary (154-154 i 161 rok), a do tego prawdziwy unikat, jedno z najciekawszych znalezisk tego typu na skalę krajową. To skarb 322 monet z Żabikowa koło Szumowa, odkrytych w roku 2015 podczas budowy drogi ekspresowej S-8. Składają się nań srebrne grosze i półgrosze z XV i XVI wieku z mennic polskich i litewskich, od panowania Władysława Jagiełły, ale też grosze pruskie ostatniego mistrza zakonu krzyżackiego Albrechta Hohenzollerna. Łącznie to pół kilograma srebrnych monet, znalezionych w garnczku ukrytym w piwniczce.

Galeria Sztuki Współczesnej, świętujący w tym roku 50-lecie istnienia Oddział Muzeum Północno-Mazowieckiego, pokazuje liczne prace, podarowane do jej zbiorów przez, między innymi, Maritę Benke-Gajdę, Halinę Eysymont, Jadwigę Barbarę Chylińską, Teresę Adamowską, Grzegorza Gwizdona, Krzysztofa Waśko i Sławomira Zgrzywę, co składa się na ciekawą wystawę zbiorową, z ceramiką i malarstwem w rolach głównych. Tu też nie brakuje unikatów, jak drzeworyty Konstantego Marii Sopoćki z lat 30. i 40., autolitografia Leona Wyczółkowskiego z ok. 1912 roku czy projektów witraża do kościoła paulinów na Skałce w Krakowie z roku 1979 Konrada Srzednickiego, urodzonego w Wysokiem Mazowieckiem wybitnego malarza i grafika. 

– W sztuce dar zyskuje szczególny wymiar – mówi Paulina Bronowicz-Chojak. – Artyści, oddając swoje prace do Galerii Sztuki Współczesnej, dokonują aktu podwójnego: rezygnacji z dzieła i jednocześnie decyzji o jego utrwaleniu w instytucjonalnej pamięci. To gest hojnego sercem, ale i głębokiej świadomości misji sztuki. Do najbardziej hojnych należy Marita Benke-Gajda. Krakowska ceramiczka wybrała muzeum w Łomży jako miejsce tworzenia kolekcji swoich dzieł. W latach 1999-2024 ofiarowała 63 prace ceramiczne z obietnicą, że kolekcja będzie się rozrastać. Niezwykle szczodra była także warszawska malarka Halina Eysymont, która przekazała w darze 43 obrazy i akwarele własnego autorstwa oraz 15 pasteli męża Janusza Eysymonta. Wielką wspaniałomyślność okazała również Jadwiga Barbara Chylińska, która w zapisie testamentowym przekazała muzeum w darze 9 grafik znakomitych artystów: Marii Hiszpańskiej-Neumann, Stanisława Ostoi-Chrostowskiego, Konstantego Marii Sopoćki, Mieczysława Jurgielewicza, Aleksandra Sołtana i Leona Wyczółkowskiego.

W ewidencji muzealiów figurują nazwiska jeszcze blisko 60 darczyńców, m.in. artystów plastyków: Teresy Adamowskiej, Marka Brzozowskiego, Jana Dobkowskiego, Ryszarda Gieryszewskiego, Piotra Grabowskiego, Grzegorza Gwizdona, Siegfrieda Horsta, Radosława Jastrzębskiego, Stanisława Kędzielawskiego, Franciszka Maśluszczaka, Henryka Osickiego, Iwony Sielskiej, Beaty Szczecińskiej, Stanisława Trzeszczkowskiego, Krzysztofa Waśko, Adama Wsiołkowskiego, Andrzeja Zwolaka, fotografika Roberta Bałdygi, historyka Sławomira Zgrzywy. W okresie ostatnich dziesięciu latach do zbiorów galerii trafiło 80 darów, m. in. małe formy rzeźbiarskie z zakresu ceramiki artystycznej, obrazy artystów łomżyńskich, karykatury dziennikarzy i pracowników tygodnika „Kontakty”, projekty witraży Konrada Srzednickiego. Na wystawie zaprezentowano wybór prac pochodzących od wymienionych darczyńców. To chęć ukazania artystycznej różnorodności kolekcji, która rozwijała się wraz z instytucją, tworząc żywy zapis jej historii.

Najnowszą wystawę czasową łomżyńskiego muzeum można oglądać do 14 września. Nie tylko w godzinach otwarcia placówki od poniedziałku do piątku, ale również w weekendy, od 10:00 do 16:00. Będzie też prezentowana podczas łomżyńskiej odsłony tegorocznej Nocy Muzeów. 

– „Podarowane Muzeum” to nie tylko wystawa – podsumowuje dyrektor Paulina Bronowicz-Chojak. – To esej o wartości dzielenia się. O pamięci, która nie potrzebuje monumentów, ale filiżanki po babci, rzeźby, która przetrwała wieki, zeszytu pisanego dziecięcą ręką, czy obrazu, który artysta wybrał, by podarować. To muzeum, które nie tylko zbiera, ale buduje wspólnotę wokół wartości niematerialnych: pamięci, piękna, wdzięczności. Dzięki darom muzeum staje się lustrem zbiorowej wrażliwości – tej lokalnej, łomżyńskiej, ale i uniwersalnej, ludzkiej. Dar to bowiem więcej niż przedmiot – to akt ufności, że to, co ofiarowane, nie zginie. 

Wojciech Chamryk