Przejdź do treści Przejdź do menu
piątek, 29 marca 2024 napisz DONOS@

Prof. K. Sychowicz: Łomża „wstrzeliła się” idealnie w 11 listopada

Główne zdjęcie
Prof. nadzw. dr hab. Krzysztof Sychowicz (fot. Marek Maliszewski)

Wybuch I wojny światowej rozbudził nadzieje Polaków na odzyskanie utraconej niepodległości. W konflikcie mocarstw uczestniczących w rozbiorach Polski szansy na to szukali zarówno u boku Austro-Węgier, jak i Cesarstwa Rosyjskiego. Największą aktywnością na tym polu jeszcze przed 1914 r. wykazywali się Józef Piłsudski i Roman Dmowski. Drogą do tego była działalność polityczna oraz ta, mająca na celu tworzenie formacji zbrojnych. Wśród nich znalazły się m.in.: Legiony Polskie, Legion Puławski, Armia Polska we Francji (tzw. Hallerczycy) i Korpus J. Dowbór-Muśnickiego. Jednak początkowo tylko ta pierwsza formacja stworzona przez Piłsudskiego była liczącą się na froncie siłą zbrojną. Część z nich (1, 2 i 4 Pułk Piechoty Legionów) latem 1917 roku trafiła do Łomży i Zambrowa, rozbudzając nadzieję. To ci legioniści zasilali szeregi tworzonej z rozkazu Piłsudskiego konspiracyjnej Polskiej Organizacji Wojskowej.

Wydarzenia pamiętnego dla Polski listopada 1918 r. nie ominęły również Łomży, a wstępem do nich stała się działalność organizacji społecznych i patriotycznych. Zaliczyć można do nich chociażby Polską Macierz Szkolną, Towarzystwo Wioślarskie, „Lutnia”. Organizowano koncerty, uczczono pamięć ofiar powstania styczniowego. Na czoło akcji niepodległościowej wysunęła się Polska Organizacja Wojskowa, współpracująca z łomżyńskim skautingiem. Do ściślejszej współpracy harcerzy z POW doszło latem 1917 r., z chwilą oddelegowania do Łomży Leon Kaliwody, który był absolwentem szkoły oficerskiej POW, ale i harcerzem.

Wzrastała również aktywność polityczno-społeczna, przykładowo 20 października 1918 r. odbył się w miejscowym teatrze wiec ludowy zwołany przez Zarząd Okręgowy Polskiego Stronnictwa Ludowego, w którym wzięło udział około 1000 osób. W przyjętej wówczas uchwale żądano m.in.: „1) aby Wódz narodu Józef Piłsudski, w tej niezwykle doniosłej chwili zajął natychmiast należne mu stanowisko”.

11 listopada 1918 r. komendant Okręgu Łomżyńskiego POW Izydor Galiński wydał rozkaz przystąpienia do natychmiastowego rozbrajania wszystkich Niemców. W Łomży rozkaz do rozbrajania wydał Leon Kaliwoda, stojący wówczas na czele I Drużyny Męskiej im. Tadeusza Kościuszki. W mieście powstał też Komitet Obywatelski, w skład którego weszli: Stanisław Kurcyusz, dr Mieczysław Czarnecki, Franciszek Hryniewicz, Stanisław Woyczyński, Jan Stolnicki i Władysław Świderski. Jego członkowie w pomieszczeniach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego podjęli decyzję o udaniu się do gubernatora i wymuszenia na nim kapitulacji garnizonu łomżyńskiego. Około godziny 16. gubernator zgodził się na złożenie broni i zaprzestanie walk. W trakcie prowadzonych pertraktacji doszło do kilku starć zbrojnych na terenie miasta, m.in.  na ul. Sienkiewicza, gdzie śmiertelnie ranny został Leon Kaliwoda ale także koło synagogi na ul. Giełczyńskiej i przy budynku Seminarium Nauczycielskiego przy ul. Zjazd. Na pomoc członkom POW pośpieszyła ludność cywilna. W godzinach popołudniowych 12 listopada ostatni z okupantów opuścili miasto.

11 listopada to przede wszystkim data podpisania kapitulacji przez Niemcy podczas I wojny światowej, przyjęta przez część powstałych lub odrodzonych państw jako święto odzyskania niepodległości. Oprócz tego jednak stała się ona symbolicznym początkiem istnienia odrodzonej II Rzeczypospolitej, gdyż w tym dniu m.in. Rada Regencyjna złożyła na ręce brygadiera Piłsudskiego władzę nad wojskiem. W dniu tym rozpoczęło się także w wielu miastach Galicji i dawnego zaboru rosyjskiego, rozbrajanie wojsk okupacyjnych, w trakcie których dochodziło także do starć zbrojnych. Nie można przy tej okazji zapomnieć chociażby szerokiej i niezwykle ważnej dla Polski działalności Ignacego Paderewskiego. Do grona tego dołączyć można gen. Józefa Hallera, to tylko nieliczni mający swój wkład w tym dziele. Można wspomnieć także osobę Ignacego Daszyńskiego, którego utworzony 7 listopada 1918 r. w Lublinie Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej wydał manifest do Polaków. Idąc z różnych kierunków spotkali się wspólnie na końcowym przystanku o nazwie „niepodległość”.

11 listopada dla olbrzymiej części II Rzeczypospolitej był umowną datą odzyskania niepodległości. Granicę zachodnią ustaliły przecież ostatecznie dopiero postanowienia traktatu wersalskiego, a wschodnią traktat ryski kończący wojnę polsko-bolszewicką. Bliżej nas także odzyskiwanie niepodległości miało różne „tempo”, przykładowo Białystok mógł ją świętować dopiero 19 lutego 1919 r., a Sejneńszczyzna w drugiej połowie tego roku. Można powiedzieć, że Łomża i region łomżyński „wstrzeliły się” idealnie w 11 listopada.

Prof. PWSIiP dr hab. Krzysztof Sychowicz
240308092554.png

 
 

W celu świadczenia przez nas usług oraz ulepszania i analizy ich, posiłkujemy się usługami i narzędziami innych podmiotów. Realizują one określone przez nas cele, przy czym, w pewnych przypadkach, mogą także przy pomocy danych uzyskanych w naszych Serwisach realizować swoje własne cele i cele ich podmiotów współpracujących.

W szczególności współpracujemy z partnerami w zakresie:
  1. Analityki ruchu na naszych serwisach
  2. Analityki w celach reklamowych i dopasowania treści
  3. Personalizowania reklam
  4. Korzystania z wtyczek społecznościowych

Zgoda oznacza, że n/w podmioty mogą używać Twoich danych osobowych, w postaci udostępnionej przez Ciebie historii przeglądania stron i aplikacji internetowych w celach marketingowych dla dostosowania reklam oraz umieszczenia znaczników internetowych (cookies).

W ustawieniach swojej przeglądarki możesz ograniczyć lub wyłączyć obsługę plików Cookies.

Lista Zaufanych Partnerów

Wyrażam zgodę