Kurpiowskie gadki w literackim salonie
Poeta Leszek Czyż był kolejnym gościem Salonu Literackiego Anny Jakubowskiej. Na spotkanie zatytułowane „Mgliście rodzą się poranki” złożyły się jego wiersze w wykonaniu młodzieży z Teatrzyku Żywego Słowa „Logos” Witolda Długozimy. – Bardziej wzruszałem się słuchając, niż to pisząc! – podkreślał Leszek Czyż, który czytał też swoje najnowsze wiersze oraz to, z czego jest najbardziej znany: pisane gwarą, jedyne w swoim rodzaju kurpiowskie gadki.
Początkowo nic nie wskazywało na to, że Leszek Czyż stanie się poetą. Gdy jednak w wieku 15 lat trafił z Lemana do dalekiego Wrocławia i rozpoczął naukę w liceum zawodowym o profilu elektronicznym, natchnienie dało znać o sobie po raz pierwszy. – Zacząłem pisać, kiedy wyjechałem z domu rodzinnego do dużego miasta – mówi Leszek Czyż. – Tęsknota za rodziną i długa nieobecność spowodowały, że zacząłem sięgać po pióro i pisać, rozmawiać w ten sposób z kimś: przyjacielem, Bogiem, samym sobą. Powstała ponad setka takich wierszyków i po latach, kiedy już wróciłem do domu, pomyślałem, że może warto to zebrać i wydać.
Debiutancki tomik „Kawałek mojego życia” z wyborem młodzieńczych wierszy ujrzał światło dzienne dzięki Stanisławowi Zagórskiemu i „Stopce”. – Ten zbiorek powstał w 1996 roku – wspomina Leszek Czyż. – Chyba w sierpniu został ukończony, a już w listopadzie pan Witold zrobił pierwsze spotkanie ze mną! – To było spotkanie zatytułowane „Rozdroża”, a dziś od tamtego czasu spotykamy się z poezją pana Leszka już po raz trzeci! – dodaje Witold Długozima.
Wiersze wybrane z tomików „Kawałek mojego życia”, „Czekając świtu” i „Przebiśniegiem zakwitają nadzieje” czytali podczas wtorkowego spotkania przy ulicy Makowej Łukasz Gawek, Patrycja Wolińska, Zuzanna Podbielska, ukazując drogę autora od poezji bardzo osobistej do podkreślającej miłość do swej małej ojczyzny – Lemana.
– Nie jestem, za przeproszeniem, płodnym poetą, a nawet nie jestem pewien czy jestem poetą – zaznacza Leszek Czyż. – Jestem bardziej nauczycielem pisującym od czasu do czasu, bo jednak obowiązki zawodowe, a szczególnie funkcja dyrektora, mocno ograniczają mnie czasowo i niestety też eksploatują w tak znacznym stopniu, że na pisanie nie starcza już czasu. Ale pomysłów na różne rzeczy mam bardzo dużo: powstają jednak nowe wiersze, zacząłem nawet pisać powieść, bajkę dla dzieci z wykorzystaniem dialektu kurpiowskiego.
Rodzimą gwarę Leszek Czyż wykorzystuje też w kurpiowskich gadkach, w których z ogromną swadą i humorem ukazuje świat odchodzący już do przeszłości. Przez 20 lat zebrało się ich tyle, że wypełniły dwa wydawnictwa zatytułowane „Pusco ty moja ...”, a przed dwoma laty ukazało się ich wydanie zbiorowe, poszerzone o najnowsze teksty. Jak wyjaśnia autor większość z nich to całkowita fikcja, mimo wykorzystywania znanym wszystkim realiów i ludzkich zachowań, a tylko dwa, w tym słynna już, często wykonywana na różnych konkursach i przeglądach „Księzosko wiśnia”, oparte są na faktach z jego życia.
– Gadki kurpiowskie są innym rodzajem mojego pisania – mówi Leszek Czyż. – Ktoś może pomyśleć, że są to jakieś gwarowe żarty, żarciki, ale nie jest to prawda. Na początku pisałem je do takiego szkolnego teatrzyku, bo repertuar, który był dostępny, nie wystarczał. Zacząłem więc pisać swoje teksty, osadzone bardzo mocno w danym regionie i mową-gwarą kurpiowską. Potem zacząłem myśleć, że poza zawartym tam humorem warto ocalić od zapomnienia coś więcej: pewną taką mentalność, która funkcjonowała dawniej na wsi, relacje międzyludzkie i między sąsiadami.
Wojciech Chamryk
