Zakopani żołnierze Niepodległej
Szczątki trzech osób zostały odnalezione w piwnicy budynku przy areszcie śledczym w Białymstoku w pierwszym dniu po wznowieniu prace ekshumacyjnych. - Przy szczątkach odnaleziono guziki od płaszczy wojskowych z orzełkiem. W jednej z czaszek stwierdzono otwór przypominający otwór wlotowy i wylotowy powstały w wyniku postrzału z broni palnej - podał Tomasz Danilecki z białostockiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej. Historycy i prokuratorzy z Instytutu Pamięci Narodowej od lipca ubiegłego roku na terenie białostockiego więzienia szukają szczątków ofiar zbrodni komunistycznych. Dotychczas wydobyto szczątki blisko 200 osób: mężczyzn, kobiet i dzieci.
Prace prowadzone są w ramach śledztwa dotyczącego zbrodni popełnionych przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego w latach 1939–1956, które prowadzi prokurator Zbigniew Kulikowski z Oddziałowej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Zaplanowano je na 3 tygodnie. Badacze chcą ostatecznie określić teren, na którym zakopane są ludzkie szczątki. Na miejscu pracuje ekipa w skład której wchodzi m.in. przedstawiciel Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów dr Artur Ossowski z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego, archeolog i trzech antropologów oraz dr Marcin Zwolski z Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Białymstoku.
Historycy podają, że w latach 1944–1947 na Białostocczyźnie miało miejsce wręcz antykomunistyczne powstanie ludowe. Do lata 1945 r. większość terenu województwa została uwolniona spod wpływów Rządu Tymczasowego. Prawie wszystkie gminne posterunki milicji oraz urzędy zostały rozbite. Władza komunistów ograniczała się tylko do miast powiatowych, gdzie stały garnizony wojsk sowieckich, oraz samego Białegostoku, który pod tym względem był swoistą twierdzą. Opór społeczeństwa, wyrażany przede wszystkim poprzez działania AKO-WiN i NZW, rósł w miarę pojawiania się informacji o masowych rabunkach wsi i miast oraz morderstwach popełnianych przez żołnierzy sowieckich i polskie siły bezpieczeństwa. Pacyfikacja Puszczy Augustowskiej przez wojska sowieckie latem 1945 r. (co najmniej 2000 aresztowanych i zaginionych), wielka pacyfikacja województwa w 1946 r. (tylko w lutym 1946 r. ok. 4000 aresztowanych i 125 zabitych); ponad 300 wyroków śmierci wydanych przez sądy wojskowe i cywilne w procesach pokazowych, organizowanych we wsiach i miasteczkach, setki zamordowanych, często po nieludzkich torturach, w siedzibach UBP oraz w czasie operacji przeciwpartyzanckich, spalone wsie i tysiące obrabowanych gospodarstw.
Sytuację „rozbroiła” amnestia ogłoszona przez władze na początku 1947 roku. Wówczas tylko na terenie powiatu łomżyńskiego ujawniło się 3238 żołnierzy podziemia, ale jak szacują historycy ukryciu, mogło pozostać jeszcze około tysiąca osób związanych z antykomunistyczną konspiracją. Brutalnie łamany opór społeczny wobec komunistów słabł z każdym kolejnym rokiem. Symboliczny jego koniec wskazywany jest 10 lat później i wiązany jest z datą zabicia - 3 marcu 1957 roku w Jeziorku pod Łomżą - ostatniego z wybitnych żołnierzy podziemia niepodległościowego walczącego z systemem komunistycznym – ppor. Stanisława Marchewki ps. „Ryba”.
