„Harcerzem być każdemu wypada - to frajda nie lada...”
Świętowane w tym roku 100-lecie harcerstwa łomżyńskiego dla Hufca Nadnarwiańskiego im. Adama Chętnika w Łomży rozpoczęło się już w marcu 2012 r., gdy hm. Zbigniew Kamionowski i kierująca hufcem od 12 lat komendant hm. Dorota Górska podjęli się opracowania trzeciego tomu historii i wspomnień pt. „Harcerstwo łomżyńskie wczoraj i dziś”. W ślad za tym poszło szukanie zdjęć, dokumentów i pisanie wspomnień, seria spotkań instruktorów ZHP, zlotów braci zuchowej i harcerskiej, odwiedziny w domach seniorów i konkurs w szkołach podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych „Nieznane karty historii harcerstwa”. Na pod koniec września ustalone 100-lecie stworzono mobilną wystawę planszową z archiwalnymi fotografiami i komentarzami rok po roku, zaś Poczta Harcerska 101 Łomża przygotowała wydawnictwa okolicznościowe. Podczas gali 100-lecia modlono się w Katedrze i wręczono odznaczenia państwowe i harcerskie zasłużonym. To wszystko w hołdzie braci harcerskiej okresu zaborów, obu wojen światowych i czasów komunizmu.
Tak jak skauting narodził się w Anglii z inicjatywy Roberta Baden Powella, tak w Polsce zaszczepił pracę nad samodoskonaelniem się w drużynach Andrzej Małkowski. Te ideę do Łomży sprowadził z Warszawy w 1913 r. łomżyniak Teodor Kleidienst Klonowski, zakładając drużynę męską, stąd rok 2013 stał się rocznicą stulecia harcerstwa nad Narwią. Łomżyński skauting narodził się przed I wojną światową, gdy Polska była pod zaborem rosyjskim. Wśród organizatorów był twórca krzyża harcerskiego ks. Kazimierz Lutosławski z Drozdowa, a przygodę harcerską jako chłopiec przeżył także przyszły Prymas Tysiąclecia Stefan Wyszyński. Z okazji wydania monografii komendantka hufca przygotowała gawędę, w której w skrócie przedstawia najważniejsze postacie i wydarzenia.
Bohaterskie i tragiczne losy harcerstwa łomżyńskiego
Opowiada o bohaterskim Leonie Kaliwodzie z POW, zastrzelonym przez Niemców w pierwszym dniu Niepodległości 1918 r.; o Janie Grzymkowskim, poległym w obronie przed sowiecką nawałą Lwowa w 1920, i druhnach: Jadwidze Dziekońskiej i Celestynie Orlikowskiej, oraz druhach: Janie Majewskim i Władysławie Gulanowskim, walczących w konspiracji i siłach zbrojnych podczas II wojny. - To na cześć poległych za Ojczyznę wzniesiono Pomnik Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej z inicjatywy Drużyny Weteranów Harcerzy Ziemi Łomżyńskiej przy ul. Polowej – przypomina hm Górska. - Po wojnie harcerze przystąpili do odbudowy Łomży z ruin, pełnili służbę sanitarną, służyli dzieciom. Harcerski wysiłek został przerwany decyzją polityczną, gdy Związek Młodzieży Polskiej w 1950 r. wchłonął ZHP. Zakazano noszenia krzyża i wprowadzono wzorce radzieckie, ale i w czasach stalinowskich podejmowano próby działalności nielegalnej, m.in., w grupie Victoria, którą zakładał jako licealista w LO „Kościuszki” redaktor „Historii...” hm Zbigniew Kamionowski. Od „odwilży” 1956 r. do początku lat 90. harcerstwo przeżywa rozkwit, pozostając pod naciskiem i przewodem ideologicznym PZPR, dzięki czemu działa w każdej szkole i organizuje biwaki i obozy dla tysięcy dzieci i młodzieży. - Nie był to okres łatwy – ocenia hm Górska. - W 1991 r. rozwiązano Chorągiew Łomżyńską i skończyło się finansowanie przez państwo. Hufiec Ziemi Łomżyńskiej przydzielono do Chorągwi Mazowieckiej, pozostałe do Białostockiej. Nasze środowisko harcerskie zmagało się z problemami finansowymi, kadrowymi i majątkowymi. Rozwiązano wiele hufców, a wiele szczepów i drużyn przestało funkcjonować. Z czasem kształcenie kadry przyczyniło się do odbudowania drużyn w Jedwabnem, Zambrowie, Czyżewie, Rosochatem Kościelnem, Śniadowie.
Apel komendantki Hufca Łomża o pomoc harcerstwu
Na koniec pełnej nazwisk i dat gawędy komendantka zaapelowała do mieszkańców Łomży i Ziemi Łomżyńskiej, władz, instytucji i stowarzyszeń, aby otoczyli opieką harcerstwo: - Przecież od tego, jak wychowamy zuchy, harcerki i harcerzy, zależy przyszłość Polski – tłumaczy Dorota Górska, którą na wniosek wojewody podlaskiego wicewojewoda Wojciech Dzierzgowski odznaczył Złotym Krzyżem Zasługi dla rozwoju ruchu harcerskiego, kształtowania moralności i patriotycznej postawy młodzieży. To odznaczenie otrzymali harcmistrzowie: Barbara T. Niklewicz, Elżbieta Prószyńska, Elżbieta Szleszyńska i Jan Górski. Złote Krzyże Zasługi dla ZHP otrzymali: Irena Świderska, Irena Wagner, Tadeusz Butler i Adam M. Frączek, a dziesięcioro instruktorów - srebrne i brązowe krzyże ZHP. Chwalona jest też harcerska młodzież. „Dzięki takim młodym ludziom świat staje się lepszy” - napisała w liście patronka 100-lecia Anna Komorowska, małżonka Prezydenta RP. Zwycięzcami w konkursie „Nieznane karty historii harcerstwa” zostali: 3. WDH oraz 6. DHS Zespołu Szkół w Czyżewie, SP 7 w Łomży, Gimnazjum nr 1 w Wysokiem Maz. i Koło TPZŁ przy ZSEiO w Łomży.
- Składam pokłon za piękną, kolorową i zieloną służbę, za wszystko, co Polska i mała ojczyzna w Łomży dzięki harcerzom łomżyńskim mogły uzyskać – podziękował Grzegorz Woźniak w imieniu przewodniczącego ZHP prof. Adama Massalskiego i naczelnik ZHP Małgorzaty Sinica. - Składam pokłon rodzicom, nauczycielom i pedagogom, którzy po pracy potrafią włożyć mundur, spotykać się z dziećmi i młodzieżą, pełnić służbę przez cały rok. To służba Bogu, Ojczyźnie i każdemu z nas.
Komendant Chorągwi Białostockiej Andrzej Bajkowski przypomniał, że harcerze przelewali krew w obronie Ojczyzny. - W wolnej Polsce możemy dawać przykład i budować nowe karty historii – mówił. - Apeluję do darczyńców, władz wojewódzkich i miejskich, by nie zapominali o harcerzach. Apeluję o wsparcie materialne i słowem. Nie przerywajmy tego łańcucha, aby był mocnyw Łomży.
„Młodość w ZHP to dobre wychowanie obywatelskie”
Szymon Romanowski od siedmiu lat działa w ZHP, półtora roku jest drużynowym 11. SDS Exodus. - Kiedy chodziłem do podstawówki, mogłem osiem godzin spędzić przed komputerem – wspomina 20-letni student drugiego roku inżynierii materiałowej PW. - A kiedy poznałem harcerstwo, zdałem sobie sprawę, że przygody można przeżywać w rzeczywistości: wyprawy, wędrówki i wspinaczki... Survival, strzelectwo czy alpinistyka w realu to niejedyne zalety harcerstwa. Zdaniem Szymona, w drużynie – jak mówi - „uczymy się współdziałania i życia - na przyszłość. Uczymy się z sytuacji krytycznych wychodzić obronną ręką. W małej wspólnocie łatwiej odsunąć złe myśli i złe nawyki”. Młodzieniec przekonuje, że młodość w ZHP dała mu dobre wychowanie obywatelskie. I da innym.
Harcmistrz i wiceprezydent Łomży Mirosława Kluczek ze wzruszeniem wspominała, że gdy miała 20 lat, prowadziła pierwszy w życiu obóz harcerski. 140 zuchów w namiotach i burza z piorunami...
Nie słyszy go w przerwie na grochówkę i bigos łomżynianka Elżbieta Dąbrowska (lat 83), od 1944 r. w ZHP. - W naszym domu przy Nowogrodzkiej Stanisława Osiecka prowadziła tajne nauczanie – wspomina przejęta seniorka. - Gotowa była droga ucieczki przez piwnicę do stodoły i na pulwy. Nam już od małego wpajano: nie żyje się tylko dla siebie, bo kocha się Boga, Ojczyznę i bliźnich...
Na gali 100-lecia niejeden senior ocierał łzę, słuchając grupy Wołosatki, którą przed 39 laty założył gitarzysta i kompozytor Ryszard Pomorski. Wykonująca harcerskie piosenki w artystyczny sposób grupa wciąga młodzież i nestorów do śpiewu i... - Ma tak bogaty dorobek, że ich piosenki śpiewane są na wszystkich imprezach harcerskich, wychowali pokolenia śpiewającej młodzieży – cieszy się z koncertu Dorota Górska. - Moje marzenie się spełniło: pierwszy raz w historii wystąpili w Łomży!
Tekst: Mirosław R. Derewońko
Fot.: phm Mariusz Patalan
