4lomza.pl/

List 34 - wystosowany w marcu 1964 przez intelektualistów polskich do premiera; pierwszy zbiorowy protest przeciwko polityce kulturalnej władz PRL, zwracał uwagę na ograniczenia przydziału papieru na drukowanie książek i czasopism, zaostrzenie cenzury prasowej oraz żądał prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji.

List 34.
Do Prezesa Rady Ministrów Józefa Cyrankiewicza.
Ograniczenia przydziału papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenie cenzury prasowej, stwarza sytuację zagrażającą rozwojowi kultury narodowej. Niżej podpisani, uznając istnienie opinii publicznej, prawa do krytyki, swobodnej dyskusji i rzetelnej informacji, za konieczny element postępu, powodowani troską obywatelską, domagają się zmiany polityki kulturalnej w duchu praw zagwarantowanych przez Konstytucję Państwa polskiego i zgodnych z dobrem narodu.


Inicjatorem "listu 34" był Antoni Słonimski (przy udziale Jana Józefa Lipskiego). Oprócz niego list podpisali: Jerzy Andrzejewski, Maria Dąbrowska, Stanisław Dygat, Karol Estreicher, Marian Falski, Aleksander Gieysztor, Konrad Górski, Paweł Hertz, Leopold Infeld, Paweł Jasienica, Mieczysław Jastrun, Stefan Kisielewski, Zofia Kossak-Szczucka, Tadeusz Kotarbiński, Jan Kott, Anna Kowalska, Julian Krzyżanowski, Kazimierz Kumaniecki, Edward Lipiński, Stanisaw Mackiewicz, Maria Ossowska, Jan Parandowski, Stanisław Pigoń, Adolf Rudnicki, Artur Sandauer, Wacław Sierpiński, Jan Szczepański, Władysław Tatarkiewicz, Jerzy Turowicz, Melchior Wańkowicz, Adam Ważyk, Kazimierz Wyka, Jerzy Zagórski.

List został złożony w Urzędzie Rady Ministrów 14 marca. Treść posłania rozpropagowały agencje zachodnie. Władze PRL rozpętały ostrą kampanię propagandową. Dotknęła ona wielu sygnatariuszy, którym odebrano możliwość publikowania, występowania w radiu i telewizji.

Początkowo władze państwowe zignorowały wystąpienie i dopiero po opublikowaniu listu za granicą rozpoczęły szykany wobec jego sygnatariuszy oraz napastliwą kampanię propagandową, połączoną z próbami mobilizacji poparcia w środowisku literackim (tzw. kontrlist).


--------------------------------------------------------------------------------

Radio Wolna Europa donosiło:

Akcja solidarności z sygnatariuszami "Listu 34" przybiera zasięg światowy. Protest profesorów Harvardu. Intelektualiści włoscy z Albertem Moravia i Ignazio Silone na czele, popierają postulaty polskich pisarzy. Międzynarodowy Pen Club domaga się wyjaśnień. W imieniu literatury polskiej na obczyźnie głos zabiera poeta Kazimierz Wierzyński:

"Kultura jest dziedziną, która łączy wszystkich Polaków podobnie, jak sprawa polskich granic. Każde dobro kultury napawa nas wszystkich radością, budzi w nas sprzeciw i bunt."


--------------------------------------------------------------------------------

18 kwietnia na łamach londyńskiego "Timesa" został opublikowany protest brytyjskich intelektualistów przeciwko ograniczaniu wolności słowa w PRL oraz dyskryminacji wielu pisarzy. Wśród sygnatariuszy listu byli m.in. Alan Bullock oraz Arthur Koestler.

9 maja. Kontrlist polskich literatów przeciw "uprawianej na łamach prasy zachodniej oraz na falach dywersyjnej rozgłośni radiowej Wolna Europa zoranizowanej kampanii oczerniającej Polskę Ludową". Jego inicjatorem była egzekutywa POP Oddziału Warszawskiego Związku Literatów Polskich, samo oświadczenie zaś miało charakter propagandowy (chodziło o osłabienie wrażenia wywołanego Listem 34). Kontrlist podpiało łącznie ok. 600 literatów (m.in. Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Przyboś, Wisława Szymborska oraz Tadeusz Różewicz). Natomiast pewną wymowę miał fakt, iż złożenia swego podpisu odmówiło również wielu znanych pisarzy, którzy do niedawna byli dyspozycyjni wobec władzy, m.in. Jacek Bocheński, Kazimierz oraz Marian Brandysowie, Jan Dobraczyński, Tadeusz Konwicki, czy Julian Stryjkowski.