Książę z cyrklem na zegarze
- Ubrać księcia Janusza I Mazowieckiego w strój mieszczanina to degradacja władcy i jego zasług dla miasta – twierdzi stanowczo prof. Janusz Tazbir, wybitny historyk i honorowy obywatel Łomży. - Jestem przeciwny pomnikowi, na którym nikt nie rozpoznałby księcia. Oczywiście, że władca powinien być w stroju książęcym! Z koncepcją rewitalizacji Starego Rynku półtora roku temu wrócił pomysł pomnika księcia, który nadał Łomży prawa miejskie w 1418 r. Na razie książę jest mieszczaninem, ma sakwę i cyrkiel...
W białostockiej pracowni architektonicznej Atelier Zetta trwa projektowanie rewitalizacji Starego Rynku. Różowy polbruk zastąpią granitowe płyty, wytryśnie większa niż na rogu Farnej z Długą „psikawka” w roli fontanny (określenie głównego projektanta Zenona Zabagło) i pojawi się rzeźba.
- Zarówno archeolodzy, konserwatorzy zabytków, jak i Prezydent Miasta skłaniają się ku temu, aby pomnikiem na zrewitalizowanym Starym Rynku uhonorować księcia Janusza I Mazowieckiego, który nadał naszemu miastu prawa miejskie - oświadcza Łukasz Czech z biura prasowego ratusza.
I choć Czech zapewnia, że decyzja o tym, kto wykona pomnik, a także o sposobie wyboru rzeźbiarza, nie została jeszcze podjęta, już kilka tygodni temu wstępny model pomnika księcia opublikowano w lokalnych i regionalnych gazetach. To mężczyzna w stroju mieszczańskim, z cyrklem niczym geodeta na tarczy zegara słonecznego, bo całość ma robić za taki zegar.
Czech precyzuje, że propozycję pomnika księcia Janusza I Mazowieckiego wykonał w kwietniu 2008 r. artysta rzeźbiarz Michał Jackowski na zlecenie firmy Atelier Zetta, opracowującej w ub.r. koncepcję zagospodarowania Starego Rynku i Hali Targowej.
- Architekci opracowujący wtedy koncepcję, a obecnie projekt zagospodarowania Starego Rynku, proponują umieszczenie w pobliżu Farnej i Długiej rzeźby przedstawiającej Księcia Janusza I jako fundatora, założyciela i budowniczego – dodaje Czech.
- Podpieranie księcia cyrklem również uważam za pomyłkę – protestuje prof. Janusz Tazbir. - To jakieś śmieszne nieporozumienie!
Autor „szkicu rzeźbiarskiego” Michał Jackowski potwierdza, że książę Janusz I w Łomży miałby stanąć nie w stroju książęcym, lecz... mieszczańskim z łańcuchem na szyi, sakwą u pasa i cyrklem.
Dlaczego pozbawiać atrybutów wielkości władcę Mazowsza, sąsiadującego wówczas z potężnym państwem krzyżackim? Czemu książę miałby paradować jak geodeta z cyrklem, a nie z mieczem? Czemu człowieka, któremu Łomża (od 1418 r.) i ponad 20 innych miast zawdzięcza prawa miejskie, stawiać opartego na cyrklu jak na kuli inwalidzkiej...?
Zdaniem artysty, aby rzeźba nie wyglądała jak sklepowy manekin na ogromnym pustym placu w sercu Łomży, powinna mieć przynajmniej 3 metry wysokości. Wówczas koszt wykonania dokładnej figury księcia, zakup brązu i cena odlania mógłby – zależnie od faktycznej wielkości – wynosić od ok. 200 tys. zł do nawet 400 tys. zł.
Zdaniem Czecha, „koszty samego pomnika, jak również ostateczna jego forma nie są jeszcze znane”. Zdjęcia wizualizacji propozycji pomnika, przygotowanej przez Michała Jackowskiego, Czech komentuje lapidarnie: „Czy tak będzie wyglądał pomnik, tego jeszcze nie wiadomo”.
Główny architekt z Atelier Zetta Zenon Zabagło nie chce, żeby władze Łomży ogłosiły konkurs na rzeźbę, tylko żeby autorem został związany z AZ 31-letni rzeźbiarz Michał Jackowski.
- Ja od początku wziąłem Michała Jackowskiego do zespołu przygotowującego koncepcję rewitalizacji Starego Rynku i nie wyobrażam sobie innego rozwiązania – obstaje Zenon Zabagło. - Prowadzi jedną z nielicznych w Polsce pracowni, gdzie uprawia się rzeźbę klasyczną, a nie awangardową. Trzeba dać szansę młodym!
Nowy pomnik na centralnym placu Łomży, o ile powstanie, mógłby być reprezentacyjną i godną ozdobą blisko 600-letniego grodu nad Narwią. Ale może być równie wielką porażką. Warto nad jego koncepcją jeszcze raz się zastanowić.
- Nawet najbardziej dziwaczne zamiary bywają przeprowadzane – ocenia prof. Janusz Tazbir, do końca nie mogąc uwierzyć w opowiadaną historię.
Michał Jackowski ukończył pięć lat temu wydział konserwacji dzieł sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Z nieudawaną skromnością przyznaje, że jego dokonania na polu stricte rzeźbiarskim nie są dotąd zbyt imponujące. Ma w dorobku kilkanaście kopii marmurowych rzeźb, wzorowanych na znanych ze starożytnej Grecji. Jego dorobek w zakresie rzeźby plenerowej wygląda jeszcze skromniej: w intymnym ogrodzie sióstr Miłosierdzia Bożego w Białymstoku stanęła rzeźba ks. Michała Sopoćko. Na podobnym etapie jak w Łomży znalazły się prace nad pomnikiem tkacza, trzymającego tkaninę z herbem Chojnowa, gdzie figura stanie w środku fontanny. Z kolei w Korycinie, gdzie miał być owoc truskawki, być może, stanie księżniczka Truskawka z „legendy”, wymyślonej specjalnie na tę okazję przez rzeźbiarza. „Legendę” stworzył współcześnie, gdy innym plastykom nie udało się stworzyć udanej rzeźby samego owocu.
Mirosław R. Derewońko
